Schrijver Peter Buwalda onder de indruk van zesdeklassers Gymnasium Felisenum

Na twee jaar Corona-stilte kon het weer: een podium creëren voor de onvolprezen Schrijversavond van Gymnasium Felisenum.

De sectie Nederlands die deze avonden sinds jaar en dag organiseert en daartoe een paar enthousiaste examenleerlingen klaarstoomt voor een rol als presentator en interviewer kan met tevredenheid terugkijken op een geslaagde avond. De laatste schrijversgast was de met vele prijzen overladen veelschrijver en publiekslieveling Arnon Grunberg. Onlangs ontving hij nog de prestigieuze P.C. Hooft-prijs 2022. De schrijvers die het Felisenum Gymnasium komen bezoeken behoren dus tot de top van de Nederlandse literatuur. Met Peter Buwalda kan de school opnieuw een gerenommeerde en prijswinnende auteur toevoegen aan het rijtje kleurrijke schrijversgasten.

De aula was goed gevuld, de begeleidende muzikale omlijsting door leerlingen was mooi, en de gasten konden een roman aanschaffen uit Buwalda’s bescheiden maar knetterende oeuvre. Uiteraard voorzien van een hoogstpersoonlijke krabbel en een zwierige handtekening. Natuurlijk lag daar te midden van wat onbekender werk zijn bejubelde en met vele prijzen bekroonde debuutroman Bonita Avenue uit 2010 waarmee hij meteen hoge ogen gooide. Daarnaast en hoog opgetast lag op de verkooptafel Otmars zonen uit 2019. Dit eerste deel van een aangekondigde trilogie vloog ook de winkel uit en oogstte veel lof bij de literaire kritiek. Het tweede deel De jaknikker is in de maak. De lezer moet wel geduld hebben want Buwalda is een schrijver die de tijd neemt. Hij besteedt letterlijk jaren aan het voltooien van een roman, een mentaal procedé waarover hij met veel verve weet te vertellen. Dat een goed idee voor een roman, of een deel van een roman, niet altijd van hemzelf is maar soms ook van een vriendin, in dit geval zijn toenmalige geliefde, geeft hij zonder meer prijs tijdens het interview. Waarom gebruik je een bijfiguur uit een roman niet als hoofdfiguur in je volgende roman? zo stelde zijn vriendin voor, die overigens wat trekjes heeft van een van zijn personages. Buwalda vond dat een goed idee en zo geschiedde. Die openhartigheid is sympathiek en past bij zijn – althans in mijn ogen – in de grond bescheiden levenshouding. Tegelijkertijd is Buwalda ontegenzeggelijk een gedreven mens. Iemand die zijn doel wil bereiken en daarin zelfontbering niet schuwt. Afzondering bijvoorbeeld, en het verbreken van een relatie. Buwalda steekt niet onder stoelen of banken dat hij zijn schrijverschap begon met het bewonderen van grote Nederlandse (Bordewijk!) en internationale schrijvers en met grote schroom en onzekerheid over zijn eigen kunnen. Hij voelde zich ‘als een Kuifje die door de coryfeeën wandelde’. Want wat maakt grote schrijvers, in zijn ogen halfgoden, zo groot? Grote schrijvers zijn groot omdat ze uniek zijn en volstrekt eigenzinnig, en in die uniciteit onmiddellijk herkenbaar, zo meent hij. Weinigen zijn in staat om bijvoorbeeld Gerard Reve te benaderen, laat staan te overtreffen, zowel in zijn specifieke stilistisch meesterschap als in woordkeus en ongekende humor. Buwalda: ‘Ik houd enorm van Reve. Hij is intens geestig en al mijn humor is op hem terug te voeren.’ Hij noemt en passant andere groten uit de internationale literaire canon die in zijn beleving hoog boven hem uittorenen. Dáárom neemt hij alle tijd om zijn werken te voltooien; hij wil en kan niet falen. Zeker niet na het grote succes van zijn debuut. Succes schept verwachtingen. Bij hém maar ook bij zijn publiek. Dat kan ook verlammend werken. Want zodra je op iemand gaat lijken, ben je verloren. Aldus Buwalda. Schrijven is een zwaar gelag. Maar de trilling in je lijf als het lukt is de ultieme beloning en een niet te evenaren gevoel van voldoening. Licht erotiserend en bijkans verslavend.

De sfeer van het gesprek met de twee zesdeklassers was ontspannen, en Buwalda stelde zich open en belangstellend op, zodat er geen ongemakkelijke stiltes vielen. Integendeel, het tempo was hoog. Al tijdens het interview en later ook in zijn column voor de Volkskrant prees hij de goede vragen van Isra Boztoprak en Felice Starreveld die inderdaad onbevangen en onbevreesd de schrijver de ene na de andere scherpe vraag voorschotelden. Ze namen ook niet zomaar genoegen met zijn antwoorden. En dat leverde mooie momenten op. In zijn column de dag na het interview schreef hij dit: ‘Twee zesdeklassers interviewden me, alleen maar slimme vragen. […] Eentje vroeg me hoe het was om naar het toneelstuk van mijn boek te moeten kijken. Moeten hè – moeten, zei ze. Klasse. ‘Tja’, antwoordde ik, ‘hoe zou jij het vinden om naar een toneelstuk over jezelf te kijken? Per kerende post: ‘Het origineel zou beter zijn, denk ik.’ Tuurlijk, Buwalda is een makkelijke prater, een doorgewinterde self promotor en iemand die kan putten uit een groot arsenaal aan anekdotes die hij met het grootste gemak uit zijn makkelijk zittende mouw schudt. Hij praat zoals hij schrijft. Maar deze avond verraste hem toch.

Het publiek kon genieten van Buwalda’s tweedeling van de mensheid of zo u wilt, schrijvers, in twee categorieën: zij die graag douchen en zij die graag baden. Karakterontwikkelaars versus plotbedenkers, de laatsten vaak gedreven door zucht naar spanning. Tot de laatste behoort Buwalda niet. De kracht van de roman is in zijn ogen niet het najagen van spanning maar het feit dat het de enige kunstvorm is die ‘niet buitenkantig is’. Met ander woorden: de enige kunstvorm die toegang kan geven tot de binnenkant van de gedachten van mensen.

Buwalda vertelde en vertelde… Over de karakterontwikkeling in een roman, spanning die niet spannend is, het schrijverschap in het algemeen, de functie van humor, de roman als unieke kunstvorm, zijn stiefvader en diens invloed op Buwalda’s besef van de invloed van nurture and nature in een mensenleven, zijn grote passie voor muziek en taal… Met als slotsom dat je schrijven niet kunt leren. De enige tip die hij aspirant schrijvers kan meegeven is de volgende: Schrijf terwijl je de volumeknop op volle sterkte zet en luister al schrijvend naar je favoriete muziek. Buwalda schrijft met Beethoven. Een meesterlijke musicus die zijn weerga niet kent. Heroïsch en vernieuwend. Kortom, een held. We kunnen niet wachten tot de volgende schrijversavond.

Simone Simon
Docent Nederlands